Internationale Romadag

Acht april was het internationale Romadag!

In 1990 werd deze dag in het leven geroepen om de Roma gemeenschap en zijn cultuur te vieren. Maar ook als de dag waarop aandacht gevestigd wordt op de ongelijke behandeling en het stigma waarmee Roma geconfronteerd worden.

In Gent, net zoals in andere steden over heel Europa, wordt deze dag elk jaar uitbundig gevierd met muziek, verhalen en een heerlijke maaltijd. Vorig jaar gooide Corona roet in het eten en was er voor het eerst in jaren geen feest. Dit jaar was men dan ook vast besloten het feest weer groots en gezellig te maken. Dat was helaas buiten de pandemie gerekend.

Net nu, na een jaar van binnen blijven en cultuur-tekort, zou de Romadag extra in the picture moeten staan. Omdat men dit jaar ook de 50e verjaardag van het eerste Romani-congres ooit viert. Maar vooral omdat de Roma gemeenschap, meer dan andere bewoners van dit continent, een moeilijk jaar achter de rug heeft. Sinds maart 2020 hebben Roma over heel Europa onevenredig veel geleden onder de COVID-pandemie met zijn bijbehorende lockdowns en nationale beperkingen. Ondanks het nieuwe strategische kader voor de gelijkheid, inculsie en participatie van de Roma, dat in 2020 door de Europese Commissie werd goedgekeurd, zijn er in het laatste jaar helaas bitter veel inbreuken geweest op fundamentele rechten en vrijheden van deze gemeenschap.

Om dit zichtbaar te maken, en om niet nog een jaar te moeten missen in de redelijk jonge traditie van Romadagen besloot men op het laatste nippertje om het hele evenement online te zwieren. Wat normaal een feest van jewelste is, waar vooral vriendschap, familiariteit, het zwoegen van muzikanten vingers en het samen klinken op de toekomst centraal staan, was nu een livestream feest. Het geheel ietwat ontdaan van zijn natuurlijke ambiance en schwung. Maar de muzikanten niet minder impressionant, en de interesse zelfs nog groter. Nu het hele gebeuren te streamen was, konden familie en vrienden die in andere landen wonen deelnemen aan de pret. En dit zonder enige Facebook-live uitzending zelf te moeten uitzenden tussen al het feestgedruis.

“Ieder nadeel heb z’n voordeel” zou Johan Cruijff gezegd hebben, en hij blijkt gelijk te hebben. Maar liefst 2400 maal werd het evenement gestreamd. Vergeleken met de om en bij de 600 aanwezigen die voorgaande Romadagen trokken kan dit tellen.

Net daarom kregen Anouk en ik een klein hartinfarct de dag voor de opname.

Een maand geleden waren we nochtans in volle voorbereiding om er een geslaagd concert van te maken. Na een jaar zonder optredens begon het ons al een beetje te duizelen bij het gedacht dit concert. Dat we als eerste concert na die lange stilte direct voor de leeuwen gesmeten zouden worden... Spelen als gadje voor de Roma is en blijft altijd een beetje spannend, alsof je elke keer opnieuw een auditie speelt. Maar zoals dat gaat met goede bedoelingen liep onze voorbereiding volledig in het honderd. De nieuwe gitarist waarmee we zouden spelen kwam maar niet kwam opdagen op repetities. Waardoor we drie weken op rij koffie dronken in plaats van te repeteren. Een week voor de opnames besloten we dan maar nog eens te spelen met het ‘thuisfront’.

De muzikanten waarmee het ooit allemaal begon: Martin Balogh, Oto Bunda en Robert Mihalik. Met hen spelen voelt na al die jaren steeds meer als thuiskomen. We zijn op elkaar ingespeeld als een koppel dat elkaars zinnen afmaakt na jaren samenzijn. Al gaat dit de ene keer al wat naadlozer dan de andere. Zo kregen we op één repetitie toch nog een programma in elkaar gebokst van nieuwe nummers en oude pareltjes. Alles leek vlot te verlopen. Tot Martin vertelde hoeveel mensen er volgens hem zouden kijken. Prompt zakte ons de moed in de schoenen en vroegen we ons zoals elk jaar af waaraan wij het verdienden deel uit te mogen maken van deze feestelijke viering gevuld met virtuoze muzikanten.

Robert en Oto in actie

Het is ondertussen twee weken geleden, die Roma dag. En het is pas vandaag dat ik de livestream bekijk. Na een paar positieve reacties van Roma-muzikanten aan wiens mening we veel waarde hechten, durf ik eindelijk op de YouTube link te klikken. Al snel stoor ik me aan allerlei dingen. De dingen waaraan de meeste muzikanten zich storen bij het horen en zien van hun eigen opnames: valse noten, muzikale zinnen die niet bewegen hoe je het zou willen, nummers die eindigen in lichte chaos wegens niet afgesproken, de rare grimassen die je maakt uit concentratie, de balans die niet goed zit qua versterking… Het is geen pretje, je eigen werk bekijken.

Maar dan begint er me stilletjes aan iets te dagen, en plots weet ik het: De reden waarom wij ons al enkele jaren gelukkig mogen prijzen deel uit te maken van het vaste muziekprogramma. Eigenlijk is het antwoord simpel: de Romadag is niet enkel voor de Roma gemeenschap, in tegendeel. Romadag is een uitmuntende dag om niet-Roma of gadje te betrekken bij de cultuur en het leven van de gemeenschap. Het is een manier om via muziek, cultuur en samenzijn onze verschillen te overbruggen. Het is de muziek die ons jaren geleden samenbracht, en het is nog steeds dat wat ons met elkaar verbindt. Via die gemeenschappelijke taal leren we elkaar beter kennen, niet door onze verschillen te vergelijken, maar door onze gemeenschappelijke basis te vieren: de liefde voor muziek, cultuur, het menszijn.

Martin, pianist, cimbalist en bezieler van de Romadagen in Gent

We hoorden van onze vriend en collega violist Norbert dat zijn Opa -een gevierd en gevreesd Roma-violist in Slovakije- mee keek, en besloot dat het goed was, dat hij blij was dat wij, twee Belgische meisjes, de moeite namen de Roma-muziek te leren spelen. Dat het goed is dat zijn kleinzoon de oude muziek uit hun stad aan ons leert. Dat er zo meer kans is dat deze muziek blijft bestaan, bewaard blijft en zielen blijft beroeren, zoals ze altijd al gedaan heeft.

Met deze gedachte, en met enig zelfrelativeringsvermogen kijk ik nu ook naar het interview dat we gaven die dag. Muziek spelen gaat ons beter af dan het vinden van de juiste woorden. Gelukkig maar!

Op naar nog vele jaren muziek, samenzijn en Romadagen!

Hier kunnen jullie alvast het interview bekijken, ander beeldmateriaal volgt!