Nu het einde van ons traject nadert is het interessant te reflecteren over verschillende dingen, waaronder de mate waarin het vakmanschap gezien kan worden als een vorm van immaterieel cultureel erfgoed.
Muziek is immaterieel erfgoed bij uitstek.
Voor de Roma is de overdracht van muzikale kennis door samen-, voor- en naspelen de belangrijkste manier om deze kunde in stand te houden. Het vakmanschap wordt doorgegeven van vader op zoon.
Al sinds de 15e eeuw vestigden Roma, Sinti en Manouch zich na hun omzwervingen in Europa. Zo is er ook in België een grote Roma gemeenschap. Vooral de Sinti en Manouch Roma zijn hier al generaties lang gevestigd en hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de Belgische muziekgeschiedenis. Denk maar aan Django Reinhardt.
Hun muziek is steeds onderhevig geweest aan invloeden van de streek waar ze doortrokken.
Zo beïnvloedde ook de Belgische muziek hen. In de jaren 30 zou de unieke stijl zelfs een opmerkelijke nieuwe wending krijgen. Dankzij de samenwerking tussen de Belgische Sinti Roma Django Reinhardt (1910-1953) en de Franse violist Stéphane Grappelli (1908-1997) zag de Gipsy Swing het levenslicht. Een stijl die later als belangrijke pijler in de muziekgeschiedenis zal worden beschreven. Deze stijl is een voorbeeld bij uitstek van een cross-over tussen Roma muziek en in die tijd populaire streekmuziek.
Muziek is nog steeds een groot deel van de Roma cultuur. Het is een parel aan muzikaal erfgoed die verkregen en - tegenwoordig in beperkte mate- doorgegeven wordt van generatie op generatie.
Het in stand houden van de traditionele technieken en melodieën gebeurt nog steeds enkel via auditieve en orale overdracht. Muziek noteren, documenteren en bewaren gebeurt zelden of nooit.
Dat deze manier van muziekoverdracht aan de wieg ligt van de stijl en nog steeds in gebruik is, kan niet los gezien worden van het nomadische leven en de woonwagencultuur waarin het zijn oorsprong vindt.
Door het samenleven op het kleine oppervlak van de woonwagen waarin de hele familie geherbergd werd, kon men niet anders dan de neuzen in dezelfde richting zetten. Niet alleen werden kinderen automatisch betrokken in het plezier van musiceren, ook leerden zij dat dit vakmanschap van levensbelang was als broodwinning voor de hele familie.
Door het stilaan verdwijnen van de woonwagencultuur, zien we ook de teloorgang van andere traditionele gebruiken. Het deel uitmaken van de moderne maatschappij vergt andere professionele keuzes dan voorheen. Het hedendaagse leven rijmt helaas niet met de setting voor het traditionele doorgeven van dit muzikale vakmanschap.
Met dit traject hebben we ons dan ook onder begeleiding van Tcha verdiept en ondergedompeld in de stijl en de technieken van deze muziek.
Er zijn ongelooflijk veel unieke technieken die we enkel terugvinden in de Roma muziek. Zoals de akkoordprogressies uit de Hongaarse traditie. Op elke noot(!) wordt een ander akkoord geplaatst. Dit getuigd van een verregaande harmonische ontwikkeling die nergens anders bestaat. Er is bijvoorbeeld ook een techniek waarbij met 1 paardenhaar aan de snaar en tussen de vingers een melodie gespeeld wordt. Of denk maar aan de ongelooflijk uitbundige trillers en glissando's die eigen zijn aan de Roemeense en Slovaakse tradities. Al deze technieken, samen met tempo, timing en feeling maken de stijl zo uniek. Het zijn belangrijke factoren die onderzocht, geleerd en doorleefd moeten worden om deze muzikale taal onder de knie te krijgen.
Het onder de knie krijgen van de muzikale taal van de Roma gemeenschap is onlosmakelijk verbonden met het gemeenschapsleven. De overdracht gebeurt door het samen musiceren in goede en kwade tijden.
Dit is dan ook de manier waarop wij ons overgegeven hebben aan deze muziek en gestaag de stijl onder de knie krijgen.
Al bij al is het een traject geweest vol verassingen en diepe verbinding.
Niet voor niets staat de gipsy muziek bekend om zijn gepassioneerde, uitbundige, soms dramatische karakter waarin lief en leed bespeeld en bezongen wordt.
