Musica Lautareasca kan je beschrijven als Roemeens muzikaal erfgoed.
Het is een stijl die eeuwenoud is maar pas in de laatste 30 jaar een weg aflegde van verarmde dorpjes tot ’s werelds grote concertzalen.
Musica Lautareasca betekent niks meer dan “muziek gespeeld door Lautari”. Lautari zijn Roma muzikanten die op het platte land leefden en zich traditiegetrouw organiseren in losse muziekgroepen (tarafs) die veelal bestaan uit familieleden.
Het woord Lautari stamt af van het Roemeense woord voor luit ‘Lauta’, en kan dus teruggebracht worden op ‘luitspeler’. Net zoals andere subgroepen in de Roma bevolking van Roemenië wiens namen historisch verbonden zijn met de verschillende beroepen die ze uitoefenden.
Voor de 19e eeuw werden Roma muzikanten dikwijls als slaven tewerk gesteld aan de hoven van prominente rijken. Toen ze vanaf 1900 eindelijk vrij waren settelden velen zich op het platte land en vonden werk als muzikanten voor trouwerijen, begrafenissen en andere traditionele vieringen. De musica Lautareasca verschilt in stijl van regio tot regio. In Transilvanië, waar er voor 1900 geen professionele muzikanten bestonden, is de muziek het puurste gebleven, en heden ten dagen wonen er ook in die regio de meeste Lautari.
Tijdens het interbellum genoot de Musica Lautareasca een opleving in Roemenië. Doordat populaire etnisch Roemeense artiesten als Maria Tanase en Ionan Radu samenwerkten met Lautari, werd de stijl een centraal punt in de Roemeense cultuur. Ook ontstond er een beweging voor Roma-emancipatie, geleid door succesvolle Roma-zakenlieden en muzikanten en gedurende een korte periode voor de oorlog werd de Roma-minderheid en haar taal iets meer zichtbaar.
Na de oorlog werden de politieke Roma-organisaties uit het interbellum ontbonden, en de nieuwe op de Sovjet-Unie gerichte communistische regering liet de Roma-minderheid in feite weg uit haar visie op Roemenië en negeerde hun bestaan. Het beleid van Ceaușescu maakte kunstmatig een einde aan de werkloosheid door elke burger boven de 18 jaar te dwingen een betaalde baan te hebben. Dit verbood in wezen ook de traditionele Lautari, aangezien Lautari optraden op bruiloften en doopfeesten als zelfstandige freelancers en doorgaans geen aangifte deden van hun inkomen of belasting betaalde. Van Roma werd verwacht dat ze zouden assimileren in de arbeidersklasse, en expliciete publieke uitingen van de Roma-identiteit waren schaars. Omdat er nog steeds behoefte was aan cultuur, zongen Lautari, vooral in publieke optredens nu in het Roemeens.
Violist Marian Mirea herinnert zich die tijd nog en vertelt: “De meeste Lautari hadden geen andere baan, dus toen de opdracht kwam dat iedereen in dienst moest, gingen de bruiloftsmuzikanten op pad en werden bij verschillende fabrieken aangenomen. In Ceaușescu's tijd, als je niet wou werken, gooiden ze je in de gevangenis. Ik werkte in Boekarest in een magazijn voor kleding, leer en dergelijke. Het was hard werken, deze enorme rollen optillen en op planken leggen. Mijn baas wist natuurlijk dat ik een lautar was toen ze me aannam. Er waren velen van ons werkzaam in soortgelijke banen. Telkens wanneer ik op een maandag moest spelen voor een bruiloft, kwam ik 's ochtends om acht uur naar mijn werk om het mijn baas te vertellen, en dan markeerde ze me als aanwezig, als cadeau voor de dag, en liet me gaan. "Ga door de achterkant en spring over het hek," zei ze dan.”
Bij de val van Nicolae Ceausescu’s communistische regime begin jaren 90, trokken Roemeense Roma muzikanten naar het westen op zoek naar betere economische omstandigheden. Sommigen immigreerden permanent. Anderen reisden rond en verdienenden hun boterham door het spelen van andere genres. Nog anderen gingen als het soort van seizoensarbeid spelen in de straten en kleine doeningen van Parijs, Londen en Brussel. Zo brachten zij de Musica Lautareasca naar west Europa.
