In de vorige blog kregen we dankzij Kim Janssen inzicht in de woonwagencultuur. In dit tweede deel van het drieluik over woonwagenbewoners graven we dieper in de materie. Kim Janssens vertelt deze keer meer over het recht op wonen op wielen. De uitdagingen voor het beleid, de beeldvorming, en de rol van minderhedenforum hierin. Met veel dank aan Kim om ons wegwijs te maken in de wereld van de woonwagenbewoners.
Recht op wonen blijft een dode letter
Woonwagens zijn in Vlaanderen sinds 2001 erkend door de overheid als een manier van wonen. Tot zover het goede nieuws. Want verder blinkt het Vlaamse woonwagenbeleid uit door zijn vrijblijvendheid. Het recht op wonen is daardoor voor vele honderden woonwagenbewoners een holle slagzin. Duizend gezinnen wachten op dit moment op een standplaats. Sommigen wonen in een huis, veelal een noodoplossing waar hun gezondheid onder lijdt.
In Vlaanderen, waar velen geboren zijn met een baksteen in de maag, is het niet eenvoudig om begrip te krijgen voor de identiteit en de eigenheid van woonwagenbewoners. De woonwagen is niet zomaar een dak boven het hoofd. Hij staat voor een nomadische identiteit en levenswijze die voor sommige groepen bewoners al eeuwen teruggaat. Toch leven ook bij beleidsmakers nog verkeerde veronderstellingen over woonwagenbewoners. Het is bovendien een relatief kleine groep, die zelden luid van zich laat horen. Veel minder luid dan de buurtbewoners die zich verzetten tegen elke poging om een nieuw openbaar woonwagenterrein te openen.
Geen enkele Vlaamse regering heeft tot nog toe de nek uitgestoken en burgemeesters verplicht om een woonwagenterrein in te richten. Nu zelfs het gedoogbeleid voor terreinen zonder vergunning afgebouwd wordt en er met regelmaat terreinen worden ontruimd zonder dat gezinnen een alternatief krijgen, is het volgens het Minderhedenforum hoog tijd voor dwingende maatregelen. De woonwagen is erkend als woonvorm, woonwagenbewoners zijn een etnisch-culturele minderheid. De overheid moet zorgen dat er plaatsen zijn.
Over standplaatsen
Duizend gezinnen op de dool / Iedereen en niemand verantwoordelijk / Meer dan woonwagens alleen
Volgens een schatting van het Minderhedenforum zijn in Vlaanderen op dit moment 1.000 standplaatsen te kort, ongeveer 200 per provincie. Dit aantal groeit nog omdat er geregeld gedwongen ontruimingen zijn van gedoogterreinen, zonder dat de gezinnen een alternatief wordt geboden. Gemeenten staan niet in de rij om een woonwagenterrein in te richten; gemeenten die er één hebben, willen dat niet uitbreiden, omdat ze vinden dat ze al genoeg gedaan hebben. Nochtans financiert de Vlaamse overheid 90 procent van de kosten voor de aankoop en de inrichting van het terrein. Woonwagenbewoners ondervinden ook moeilijkheden om een vergunning te krijgen voor een terrein dat zij zelf hebben gekocht, zelfs al ligt dat in woongebied. De permanente onzekerheid maakt woonwagenbewoners ook kwetsbaar op het vlak van werk en onderwijs.
In Vlaanderen zijn verschillende bestuursniveaus bevoegd voor ruimtelijke ordening. Zeker wat betreft woonwagenterreinen is er weinig coördinatie. Volgens het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen moeten er voldoende standplaatsen zijn op goed uitgeruste residentiële woonwagen- en doortrekkersterreinen. Niemand voelt zich echter aangesproken. Burgemeesters kiezen op dit moment zelf of ze in hun gemeente een terrein willen of niet.
Er zijn in Vlaanderen duizenden gezinnen van woonwagenbewoners die als noodoplossing in huizen wonen. Velen van hen willen terugkeren naar een woonwagen, omdat wonen in een huis hen afsnijdt van familiale en groepsbanden. Een aantal onder hen wil vooral in familieverband kunnen samenleven; de woonvorm is voor hen van ondergeschikt belang. Om voor hen een oplossing te vinden moet nagedacht worden over alternatieve vormen van kleinschalig groepswonen.
“Het Minderhedenforum verdedigt deze groepen bij het Vlaamse beleid. Wij toetsen voorstellen en standpunten aan het netwerk van woonwagenbewoners en proberen dat netwerk uit te bouwen. Daarnaast zijn wij een helpdesk. De eerstelijnshulpverlening is afgebouwd, woonwagenbewoners hebben geen aanspreekpunten meer en contacteren het Minderhedenforum met vragen over standplaatsen of vergunningen. Wij verwijzen door, adviseren en nemen soms het dossier in handen om mee een oplossing te onderhandelen. Dankzij dit contact houden wij de vinger aan de pols.”
Over zelforganistatie
Woonwagenbewoners trekken zich terug / staan alleen
Woonwagenbewoners zien met lede ogen hoe het beleid voor hen achteruit lijkt te gaan. Het gedoogbeleid wordt afgebouwd, het verzet tegen nieuwe terreinen klinkt elke keer luider, beleidsmakers en bestuurders zeggen veel, maar doen weinig. Dit vergroot het wantrouwen van woonwagenbewoners tegenover de overheid. Zij geraken gefrustreerd door het status quo en velen gaan zich afkeren van het beleid en van de samenleving.
Via zelforganisatie kunnen woonwagenbewoners meer inspraak krijgen in het lokale en provinciale beleid. Zij kunnen bestuurders en buurtbewoners beter informeren over wie zij zijn en wat zij nodig hebben. Zij kunnen efficiënter betrokken worden bij de inrichting en het beheer van woonwagenterreinen. Maar woonwagenbewoners zijn als groep niet sterk georganiseerd. Er zijn weinig zelforganisaties. Er zijn inspanningen gedaan om een netwerk op te zetten dat woonwagenbewoners moet helpen medestanders te vinden onder burgers en beleidsmakers. Maar er zijn te weinig professionals om dit te ondersteunen; veel eerstelijnsdiensten zijn afgebouwd.
"Woonwagenbewoners mobiliseren voor thema’s die zij belangrijk vinden wordt steeds moeilijker. Een goed idee zou zijn om een erfgoedproject rond de geschiedenis van woonwagenbewoners te organiseren. Een dergelijk project kan voor een nieuwe dynamiek zorgen, omdat zo op een andere, positieve manier wordt gewerkt rond beeldvorming."
Over beeldvorming
Clichés doorprikken / Roma en woonwagenbewoners niet te verwarren
Er leven veel negatieve en verkeerde veronderstellingen over woonwagenbewoners. Burgers, beleidsmakers en media zien hen nog altijd als een ‘problematische en achtergestelde groep’. Er zijn inspanningen om woonwagenbewoners te helpen nadenken over hun imago en hoe dat bij te sturen, onder andere via vorming en mediatraining. Maar er zijn te weinig mensen en middelen om dit te ondersteunen. Sommige media grijpen ook snel naar sensationele verhalen, die elke vooruitgang in één klap tenietdoen.
“Het Minderhedenforum is lid van de Vlaamse woonwagencommissie van de Vlaamse overheid. Daar mogen wij meepraten en worden wij betrokken bij nieuwe initiatieven. Lokaal krijgen deze initiatieven echter vaak geen navolging. Op die manier is het moeilijk om het verschil te maken.”
Roma en woonwagenbewoners: niet te verwarren Wij vermelden hier de Roma, omdat wij een duidelijk onderscheid willen maken met de woonwagenbewoners. De Roma zijn een aparte groep, met specifieke kenmerken en uitdagingen. Zij ervaren heel wat moeilijkheden op het vlak van werk, onderwijs, wonen en armoede. De Roma, die sinds 1990 landen als Roemenië en Bulgarije ontvlucht zijn om te ontsnappen aan discriminatie en armoede, wonen niet in woonwagens. Zij zijn sociaal, cultureel en taalkundig wel verwant met de Roms en spreken ook een soort Romanés. In België wordt hun aantal geschat op 15.000 tot 20.000.
"Kim Jannsens is verantwoordelijk voor het thema van de woonwagen-bewoners bij het Minderhedenforum.
Onze dank voor het gebruik van deze tekst gaat volledig naar Kim Jannsens.
COLOFON
Deze tekts komt uit een brochure van Minderhedenforum vzw Redactie en maakt deel uit van een reeks brochures over de basisstandpunten van het Minderhedenforum. Het Minderhedenforum vertegenwoordigt etnisch-culturele minderheden en geeft ze een stem. Benieuwd naar de andere brochures uit deze reeks? Vraag ze op bij:
MINDERHEDENFORUM Vooruitgangsstraat 323/4 1030 Schaarbeek info@minderhedenforum.be 02 245 88 30 www.minderhedenforum.be
In het volgende deel vertel ik u graag zelf weer over de link tussen muziek en woonwagencultuur.
Moesten jullie helemaal gebeten zijn door het onderwerp: Kim Janssens schreef onlangs ook een zeer interessant boek over de plek van woonwagenbewoners in Vlaanderen : "Een leven lang opgejaagd." Dat kan je bestellen bij het Minderhedenforum zelf of via uitgeverij Lannoo.
Yorumlar